Wat je moet weten

Het auteursrecht is van toepassing op teksten, afbeeldingen, films, muziek en andere werken van wetenschap of kunst. Voor het verkrijgen van het auteursrecht hoeft de maker niets te doen.

Op basis van het auteursrecht bepaalt de maker hoe, waar en wanneer hij zijn werk openbaar maakt en verveelvoudigt. De exploitatie van een werk is overdraagbaar, bijvoorbeeld aan een uitgever. Het komt ook voor dat makers hun werk vrij beschikbaar stellen met een creative commons licentie. Exploitatierechten zijn tot 70 jaar na het overlijden van de maker van kracht of, als de maker een rechtspersoon is, tot 70 jaar na de eerste openbaarmaking van het werk. Na overlijden van de maker gaan de exploitatierechten over op de erfgenamen. 

Gebruik van andermans werk

Wil je gebruikmaken van auteursrechtelijk beschermd werk, dan is er toestemming van de rechthebbende nodig. Daar zijn twee uitzonderingen op. Zo mag je zonder toestemming van de maker een kopie van het werk maken voor eigen gebruik. 

Je mag, óók zonder toestemming, uit andermans werk citeren of parafraseren in lesmateriaal. Je dient de bron wel altijd te vermelden. Met een citaat neem je een klein deel letterlijk over. In een parafrase dien je de strekking van andermans werk correct te verwoorden. Daarnaast moet het citaat of de parafrase de inhoud van het lesmateriaal ondersteunen en de omvang dient in verhouding te staan tot het doel. Deze voorwaarden gelden zowel in teksten als in een PowerPoint, een video of ander lesmateriaal zoals webcolleges.

Hergebruik van andermans werk

Onder hergebruik verstaan we onder andere het ongewijzigd delen en verspreiden van werk van anderen. Binnen niet-commercieel onderwijs mag je op basis van de onderwijsexceptie (delen van) een werk hergebruiken, bijvoorbeeld door het beschikbaar te stellen aan studenten binnen een beveiligde elektronische (leer)omgeving als Canvas. Daarbij gelden de volgende voorwaarden: het werk moet op legale wijze openbaar zijn gemaakt, het mag niet worden gewijzigd, het dient ter toelichting van het onderwijs en voor de overname dient een vergoeding betaald te worden.

Tekst en afbeeldingen

Het hergebruik op basis van de onderwijsexceptie is door de UvA voor auteursrechtelijk beschermde teksten (artikelen, delen van boeken) en afbeeldingen deels afgekocht. 

• Hoe dit werkt voor tekstuele publicaties staat op het overnemen van publicaties in een gedrukte reader of Canvas. Gebruik ook de handige Copyright Checker van de Bibliotheek.
• Hoe je op correcte wijze afbeeldingen gebruikt en de bronvermelding doet, is te vinden op de webpagina over afbeeldingen gebruiken in je lesmateriaal.

Audiovisueel materiaal

Er bestaat geen vergelijkbare afkoopregeling voor het hergebruik van audiovisueel materiaal, zoals muziek of films. Audiovisueel materiaal mag wel, onder voorwaarden en binnen een beveiligde elektronische (leer)omgeving, tijdens (online) colleges worden vertoond. Op Vuistregels voor het gebruik van beeld en geluid valt na te gaan wat er binnen het onderwijs mogelijk is en wanneer je een collectieve beheersorganisatie, zoals Buma/Stemra, Pictoright, of Videma, moet benaderen.

Wanneer je als docent zelf audiovisueel onderwijsmateriaal maakt, zoals kennisclips of registraties van colleges, moet je ook rekening houden met auteurs- en portretrecht. Daarover kun je meer lezen op de pagina over auteursrecht en audiovisueel materiaal.

Vrij beschikbaar materiaal

Sommige werken kun je zonder toestemming hergebruiken. Dit geldt voor werken waarvan het auteursrecht is verlopen en voor recentere werken die met een Creative Commons (CC) licentie zijn gepubliceerd. Met een CC-licentie ziet de maker af van bepaalde auteursrechten. In dat geval is niet-commercieel hergebruik, waaronder het delen met studenten, mogelijk. Er zijn verschillende licenties, zie: Uitleg bij de Creative Commons-licenties.

AI-gegenereerd materiaal

Auteursrechten en AI-gegenereerd materiaal vormen nog een grijs gebied. Wil je gebruikmaken van AI-gegenereerde content in je onderwijs? Verwijs dan naar de tool waarmee het materiaal is gegenereerd. Wees je ervan bewust dat veel tools, bijvoorbeeld ChatGPT, niet transparant zijn over achterliggende bronnen en dat bronmelding (vooralsnog) niet accuraat is. 

Bronvermelding

Bij (her)gebruik van andermans werk ben je altijd verplicht een bronvermelding te geven. Goede bronvermelding maakt dat deze werken traceerbaar zijn. De manier waarop de bronnen worden vermeld is afhankelijk van de opleiding. Citatiesoftware automatiseert het beschrijven van bronnen in een specifieke citatiestijl. De UvA ondersteunt verschillende citatiemanagers, zie: Citeren en Bronvermelden.

Eigen lesmateriaal

Het auteursrecht van lesmateriaal dat je maakt ligt bij de werkgever. Voor het openbaar maken van dit lesmateriaal, al dan niet via een CC-licentie, is dus toestemming van de UvA nodig. Voor meer informatie over (het delen van) lesmateriaal, zie: Open leermiddelen. Je kunt bij het samenstellen van lesmateriaal gebruikmaken van de Huisstijl van de UvA.

Bevat het lesmateriaal zelfgemaakt beeldmateriaal waarop een persoon herkenbaar is afgebeeld? Dan kan de geportretteerde zich beroepen op het portretrecht. Als maker heb je weliswaar het auteursrecht op dit beeldmateriaal maar je mag het niet publiceren als de geportretteerde daartegen bezwaar maakt. Het wordt aangeraden om de geportretteerde(n) een akkoordverklaring voor het publiceren van de afbeelding te laten ondertekenen, zie: Beeld >> Portretrecht.

Ondersteuning of advies nodig?

• Vraag het de Bibliotheek
• De Bibliotheek is aangesloten bij het landelijke Netwerk Auteursrechten Informatiepunten. Je vindt daar nog meer betrouwbare informatie over auteursrechtelijke kwesties en bijbehorende wet- en regelgeving in het hoger onderwijs.