Er zijn specifieke zoekmachines en portals die je kunt gebruiken voor het vinden van open leermiddelen. In onze categorie Hoe vind ik? vind je meer informatie over het zoeken naar open leermiddelen, zoals: Algemene Open Education Resources (OER) zoekmachines, Open courseware, Massive Online Open Courses (MOOCs), Open textbooks, Vragenlijsten en Afbeeldingen.

Open leermiddelen kunnen worden gebruikt ter inspiratie, als aanvulling op eigen materiaal, of als compleet cursusonderdeel. Open digitale leermiddelen kunnen voorafgaand, tijdens of na de les worden ingezet (b.v. op Canvas). Soms kan het gebruik van open leermaterialen tijdwinst opleveren.

Er zijn voorwaarden verbonden aan het kopiëren, bewerken en verspreiden van open materiaal dat je online vindt. Ook op gratis beschikbaar online materiaal rust auteursrecht. Meestal staat bij een open leermiddel een Creative Commons-licentie (afgekort: CC) die aangeeft op welke manieren je dit leermiddel mag gebruiken. Op de website van Creative Commons Nederland zie je wat de licentievoorwaarden zijn. 

Zie ook auteursrecht voor docenten waarmee je contact kunt opnemen bij vragen over Creative Commons licenties.

Steeds vaker worden (open) leermiddelen gecreëerd door docenten zelf, onafhankelijk van uitgevers. Leermiddelen kunnen zo nog beter worden toegesneden op de specifieke behoeften van onderwijsinstellingen en worden ingezet binnen het blended learning concept en flexibel onderwijs. Omdat de instelling zelf auteursrechthebbende is, kan er bovendien gemakkelijk open worden gedeeld.

Online cursussen

Voor het maken van online cursussen kun je gebruik maken van Canvas. Helemaal open delen is daarbij niet mogelijk, wel binnen de instelling en met andere Canvasgebruikers. Daarnaast maakt de UvA ook gebruik van Coursera. Voor meer informatie kun je contact opnemen met de facultaire ICT-in-het-onderwijs ondersteuners.

Open textbooks

Open textbooks zijn gratis online verkrijgbare studieboeken met een open copyright licentie, dus vrij voor hergebruik. Wat precies is toegestaan (wat betreft aanpassen en distribueren) wordt vastgelegd in een creative commons licentie. Meer informatie over Open Textbooks.

Er zijn verschillende opties voor het maken van open e-textbooks. Één ervan is Wikiwijs. Dit is een gebruiksvriendelijke gratis online tool voor het maken van een open textbook waarbij het mogelijk is om met docenten gemeenschappelijk te werken, ook van buiten de eigen instelling. De gepubliceerde e-textbooks zijn eenvoudig te integreren in Canvas.

Video's

Video’s spelen een steeds prominentere rol binnen het onderwijs. Je kunt terecht bij het AudioVisueel Centrum van de UvA voor ondersteuning bij het maken van videomateriaal.

Door zelf onderwijsmateriaal te delen draag je bij aan betere toegankelijkheid van onderwijs, aan valorisatie van kennis en het geeft bovendien de kans om jezelf of de instelling te profileren.

Het delen van leermiddelen biedt ook andere voordelen:

• Kwaliteitsverbetering van leermiddelen (door feedback en extra focus op kwaliteit door de maker zelf).
• Impuls aan meer samenwerking (ook over de grenzen).
• Professionalisering van de docent.

Toekennen van een licentie aan eigen materiaal

Denk na onder welke licenties je je eigen materiaal beschikbaar stelt. Een goede optie is om het materiaal te verspreiden onder een Creative Commons (CC)-licentie. Met een CC-licentie behoud je alle rechten als maker, maar geef je vooraf toestemming aan anderen om het werk te delen of te bewerken. Er zijn verschillende opties als je kiest voor een CC-licentie, afhankelijk van wat je wilt dat anderen met het werk mogen doen. Voor alle licenties geldt dat je naam als maker moet worden vermeld. Verder kun je kiezen of men het materiaal mag bewerken, commercieel mag gebruiken en of ze het (afgeleide) werk weer onder dezelfde voorwaarden moeten verspreiden.

De Bibliotheek adviseert om bij voorkeur CCBY als licentie te gebruiken. Wanneer de auteur bezwaar maakt tegen het afgeven van een CCBY licentie, kan als alternatief CCBYSA (Naamsvermelding-GelijkDelen) of CCBYNCSA (Naamsvermelding-Niet-Commercieel-GelijkDelen) worden gekozen.

Meer informatie over CC-licenties

Lees ook meer informatie over auteursrecht voor docenten.

Waar delen?

Platforms waarop je je open leermiddelen kunt delen zijn bijvoorbeeld:

• Canvas Commons: Als je materiaal in Canvas Commons plaatst kun je dat op 4 niveaus delen:
  - Persoonlijk (alleen voor jou)
  - Groep in Commons (specifieke groep Canvas gebruikers
  - Universiteit van Amsterdam (alle Canvas gebruiker binnen de UvA)
  - Consortium in Commons (specifieke groep instellingen die Canvas gebruiken)
  Groepen in Canvas Commons kunnen alleen door de Canvasbeheerders worden aangemaakt. Daarna kunnen de groepsleiders zelf andere collega’s toevoegen. Neem contact op met je Canvasbeheerder als je een groep wilt laten aanmaken.
• UvA Mediasite (webcolleges, kennisclips, etc.)
• UvA Streaming Media (uploaden eigen video’s)
• Slideshare (Powerpoints)
• OER Commons (Internationaal leermiddelen platform)
• Wikiwijs (Leermiddelen platform)