Inleiding

Deze handleiding dient als hulpmiddel bij het vinden van verdragen (ook wel: Pacts, Conventions, Agreements, Covenants, Charters, Protocols). Na een korte uitleg over specifieke begrippen volgt een overzicht van bronnen voor zowel teksten als ratificatiegegevens van verdragen.

Verdragenrecht: Weens verdragenverdrag

Recht dat van toepassing is op de totstandkoming en werking van verdragen wordt aangeduid als het verdragenrecht en is hoofdzakelijk neergelegd in het verdrag inzake het verdragenrecht uit 1969 (het Weens verdragenverdrag).

Ratificatie/toetreding

Verdragen zijn geldig, wanneer staten zich daaraan officieel gebonden hebben door het neerleggen van een oorkonde van bekrachtiging of toetreding bij de depositaris.
Bilaterale verdragen treden in werking wanneer beide partijen een bekrachtigingsoorkonde hebben neergelegd, multilaterale verdragen treden in werking na bekrachtiging door een aantal staten of na een bepaalde termijn, al naar gelang dit is vastgelegd in het verdrag.

Voorbehoud

Een verdrag is het resultaat van onderhandelingen. De bepalingen hoeven niet voor alle staten gelijk te zijn of dezelfde betekenis te hebben. Bij het aanvaarden van een verdrag kan een voorbehoud of reserve worden gemaakt. Hierdoor verklaart de zich verbindende staat uitdrukkelijk dat deze m.b.t. bepaalde verdragsbepalingen niet of onder bepaalde voorwaarden gebonden wenst te zijn.

Protocol

Protocollen zijn aanvullingen of wijzigingen op geldende verdragen. Het zijn afzonderlijke verdragen, waarbij veelal alleen die staten partij kunnen worden, die ook al partij waren bij het eerdere verdrag.

Van een ‘optional’ of ‘facultatief’ protocol wordt gesproken wanneer staten ten tijde van het sluiten van een verdrag bereid zijn verdergaande verplichtingen aan te gaan dan andere staten. Dit protocol dient dan afzonderlijk te worden aanvaard.

Depositaris

De depositaris houdt de administratie (in- en uitwerking treden, ratificatie etc.) van een verdrag bij. Bij wijzigingen in een verdrag stuurt de depositaris een notificatie aan de partijen bij het verdrag. Het Koninkrijk der Nederlanden is depositaris van zo’n honderd verdragen. In de tekst van een verdrag is vastgelegd welke staat of internationale organisatie de depositaris is.

Bronnen voor verdragen

De bronnen voor teksten, bijbehorende indexen en ratificatiegegeven van verdragen staan op chronologische volgorde. Eerst de bronnen voor de meest recente verdragen, aansluitend de bronnen voor de wat oudere verdragen en tot slot de bronnen op een specifiek rechtsgebied.

International Legal Materials (ILM)
Teksten van bekende en minder bekende verdragen, draft teksten en recente - nog niet in de United Nations Treaty Series gepubliceerde verdragen.

United Nations Treaty Collection (UNTS)
Teksten van bilaterale en multilaterale verdragen vanaf 1946, in de authentieke taal, soms met vertaling in Engels of Frans.

United Nations Treaty Collection Cumulative Index Online
Chronologisch en alfabetische index op de UNTS.

Status of Multilateral Treaties deposited with the Secretary-General
Ratificatiegegevens van de belangrijkste verdragen gesloten binnen de Verenigde Naties.

World Legal Information Institute
Teksten van bilaterale en multilaterale verdragen, alsmede ratificatiegegevens en links naar andere indexen en collecties op het gebied van verdragen.

Tractatenblad
Teksten van verdragen waarbij Nederland partij is, vanaf 1951. Verdragsteksten voor 1951 zijn gepubliceerd in het Staatsblad.

Internationale verdragen - Ministerie van Buitenlandse Zaken
Toegang tot de Verdragenbank, nieuwsberichten (actueel) en diverse andere informatiebronnen, zoals de maandberichten van het Tractatenblad en depositaire notificaties. Ook is het mogelijk verdragen in voorbereiding te raadplegen. Bekijk de kennisclip Wetgeving en verdragen.

American Journal of International Law (AJIL) - Supplement
Teksten van oudere verdragen. Gebruik eventueel de index van Bowman & Harris om een verdrag te vinden.

Oxford Historical Treaties
Toegang tot de full text Consolidated Treaty Series (Clive Parry). Bevat teksten van verdragen vanaf 1648 t/m 1919. Zoeken kan o.a. op titel, partij of datum.

Human Rights Library (University of Minnesota)
Teksten van verdragen en links naar zoekmachines op het gebied van mensenrechten.

OCHCR Jurisprudence
Bevat jurisprudentie van het voormalige Netherlands Institute of Human Rights (SIM).

United Nations Human Rights Treaties
Teksten van mensenrechtenverdragen, wijzigingen en protocollen en ratificatiegegevens.

Human Rights Treaty Bodies - General Comments
Teksten, ratificatiegegevens en commentaren bij de verschillende United Nations mensenrechtenverdragen.

International Labour Organization
Teksten en documenten van verdragen en richtlijnen met ratificatiegegevens per land.

Normlex - Information System on International Labour Standards
Ratificatiegegevens van ILO verdragen, gezocht kan worden op woorden, C(onvention), P(rotocol), of R(ecommendation) nummer.

Ecolex
Belangrijkste website voor het vinden van milieuverdragen. Bevat ondertekenings- en ratificatiegegevens.

EUR-Lex
Toegang tot de basisteksten van de Europese Unie en de Europese Gemeenschappen. Bevat oprichtingsverdragen, toetredingsverdragen en overige verdragen en protocollen.

Council of Europe Treaty Office
Verdragen, protocollen, ratificatiegegevens etc. van de Raad van Europa, chronologisch gerangschikt vanaf 1949 tot heden.

Aanvullende bronnen voor verdragen

Flare Index to Treaties
Index op meer dan 2000 verdragen vanaf 1353, zowel bilateraal als multilateraal met verwijzing naar vindplaatsen voor papier en - indien beschikbaar - elektronische bronnen.

World Treaty Index
Verwijzingen naar vindplaatsen van bijna alle verdragen van de 20e eeuw.

Multilateral Treaties: index and current status / M.J.Bowman & D.J.Harris (1984)
Verwijzingen naar verdragen vanaf 1856.

Commentaar

Geeft uitleg en achtergrondinformatie over de totstandkoming van een verdragsartikel.

Vind een specifiek commentaar

1) CataloguePlus: Klik rechts Advanced Search.
2) Tik in eerste zoekveld commenta* + specifiek onderwerp/rechtsgebied en selecteer onder Material Type: Books.
3) Klik op Search en verfijn vervolgens rechts op Library: Juridische Bibliotheek.

Travaux preparatoires

Voorbereidende stukken en de discussie bij de totstandkoming van een verdrag.

Vind specifieke travaux preparatoires 

1) CataloguePlus: Klik rechts Advanced Search.
2) Tik in eerste zoekveld Travaux Preparatoires + verdragsnaam en selecteer onder Material Type: Books.
3) Klik op Search en verfijn indien mogelijk rechts op Library: Juridische Bibliotheek.

Vind travaux preparatoires bij VN-verdragen

Historic Archives / Audiovisual Library of International Law
Selecteer een rechtsgebied en klik op het betreffende verdrag. Onder het tabblad ‘Documents’ staan verwijzingen naar de 'preparatory documents'.

Bekijk de kennisclip 'Wetgeving en verdragen'

Andere onderzoeksgidsen

Er zijn vele onderzoeksgidsen over verdragen te vinden op het internet; een kleine selectie:

• Globalex - An Introduction to Sources for Treaty Research
• Peace Palace Library - Research Guide Treaties 
• Public International Law (pdf) - Electronic research guide American Society of International Law (ASIL)

Literatuur

• Handbook on good treaty practice / J. Barret, R.C. Beckman (2020)
• The law of treaties / Lord McNair (1986) 
• The law of treaties: an introduction / R. Kolb (2016)
• Max Planck Encyclopedia of Public International Law - Treaties / M. Fitzmaurice
• The Oxford guide to treaties / D.B. Hollis (2nd ed. 2020)
• The Oxford handbook of United Nations treaties / S. Chesterman, D. M. Malone, S. Villalpando (2019)
• Het repertorium van door Nederland tussen 1813 en 1950 gesloten verdragen samengesteld door A. M. Stuyt (1953)
• Research handbook on the theory and practice of international law making / C. Brölmann, Y. Radi (2016)
• Verdragenrecht: het internationale en Nederlandse recht betreffende de totstandkoming, werking en beëindiging van verdragen / C.B. Modderman (2019)
• The Vienna Convention on the Law of Treaties / I.M. Sinclair (1973) en idem (2nd ed. 1984).

Andere boeken met verdragsteksten en informatie over verdragen in de bibliotheek zijn te vinden bij rubriek AA.