Tijdens de UKB-netwerkbijeenkomst in maart onderzocht prof. dr. Paul Groth, wetenschappelijk directeur van het UvA Data Science Centre – onderdeel van de Bibliotheek UvA – deze vragen in een presentatie, waarbij hij putte uit zijn vier jaar ervaring als wetenschappelijk directeur van het Data Science Centre. In dit interview deelt Groth zijn inzichten over de groeiende rol van AI in de academische wereld, de nieuwe vaardigheden die nodig zijn binnen bibliotheken en hoe de Bibliotheek en het Data Science Centre innovatie stimuleren.

In jouw presentatie benadrukte je dat universiteitsbibliotheken niet alleen kennis verspreiden, maar ook faciliteren en genereren, waarbij je voormalig rector magnificus van de UvA, prof. dr. Karen Maex, citeerde. Hoe zie je de rol van bibliotheken veeranderen in het tijdperk van AI?

‘Een belangrijke functie van de bibliotheek is altijd geweest om studenten en onderzoekers te trainen in wat hoogwaardige informatie is en routes ernaartoe te bieden. De behoefte aan dergelijke geletterdheid neemt alleen maar toe met de opkomst van AI. De Bibliotheek speelt een cruciale rol in dit soort training. Ik denk ook dat de Bibliotheek kan helpen bij het creëren van AI-systemen, bijvoorbeeld rond metadata voor AI-modellen of het cureren van data voor het trainen van AI, op een verantwoorde manier.’

Kun je een voorbeeld geven van hoe AI momenteel wordt toegepast binnen de Data Science Centre-community?

‘Bekijk onze Member Spotlights voor geweldige voorbeelden van hoe onze leden AI ontwikkelen en implementeren! Dit jaar hebben we al een ongelooflijk divers scala aan toepassingen gepresenteerd: van het analyseren van bias in door AI gegenereerde taal tot het ontwikkelen van algoritmen voor het bestuderen van plant-microbe-interacties en het ontwerpen van (generatieve) AI-oplossingen voor ziekenhuizen. En dat is nog maar een glimp van de vele manieren waarop onze leden innovatie stimuleren.’

In jouw presentatie benadrukte je dat AI steeds vaker wordt gebruikt in onderzoek, maar dat de acceptatie ervan per discipline verschilt. Wat zie je als de grootste barrières die onderzoekers ervan weerhouden om AI te omarmen?

‘Hier kun je op verschillende manieren naar kijken: veel AI-benaderingen, zoals machine learning, vereisen tijd en moeite om te leren. Maar juist daarom is de beschikbaarheid van generatieve AI-modellen (bijv. ChatGPT) zo interessant, omdat het de drempel voor het gebruik van deze tools verlaagt. Onderzoekers maken zich echter zorgen of de output van generatieve AI-tools betrouwbaar is. Sceptisch zijn is onderdeel van de wetenschappelijke methode, dus dat is een goed standpunt om in te nemen. Maar ik zou iedereen willen aanmoedigen om te experimenteren en te kijken waar het hen kan helpen.

Je hebt bijgedragen aan een rapport voor de Europese Commissie over de kansen en valkuilen van AI in de wetenschap. Wat zijn volgens jou de belangrijkste inzichten uit dit rapport voor universiteiten en universiteitsbibliotheken?

‘Het rapport benadrukt dat AI de productiviteit van onderzoek kan verbeteren en de vooruitgang kan versnellen. Dat betekent dat het omarmen van het potentieel van AI om onderzoek te veranderen, noodzakelijk is. Dat is in mijn optiek wat we hier bij de UvA doen met initiatieven als het Data Science Centre. Daarnaast is er het belangrijke aspect van AI-geletterdheid, wat ik hierboven besprak.’

Het UvA Data Science Centre is nu vier jaar actief. Wat zijn volgens jou de grootste successen en lessen?

‘Ik denk dat het grootste succes onze community is. Onze aangesloten leden doen uitstekend onderzoek en de connecties die ze met elkaar hebben gelegd, maken daar wat mij betreft een wezenlijk deel van uit. De grootste les is dat het belangrijk is om snel te handelen en voort te bouwen op wat er binnen de instelling al aanwezig is – zoals de expertise van de Bibliotheek.’

In je presentatie verwees je naar de nieuwe vaardigheden die van bibliotheekmedewerkers worden gevraagd. Hoe zie je de huidige rol van de bibliotheekmedewerker, en welke vaardigheden zullen de komende jaren van belang zijn?

'Ik heb onlangs samen met een collega, Corey Harper, een paper afgerond waarin we in kaart brengen welke vaardigheden bibliotheekprofessionals nodig hebben voor de ontwikkeling en het gebruik van AI. Het zijn er nogal wat! Van het begrijpen van bronnen en auteursrecht tot het zorgvuldig cureren van metadata en het verbinden van experts – het zijn allemaal kernvaardigheden voor het verantwoord inzetten van AI. De belangrijkste taak voor bibliotheekprofessionals is volgens mij om zich te realiseren dat hun expertise relevant is, en om open te staan voor het experimenteren met nieuwe tools en technieken.'

Welk advies zou je geven aan andere universiteitsbibliotheken die AI-initiatieven willen starten?

"Ik moedig universiteitsbibliotheken vooral aan om contacten te leggen binnen de faculteiteen van hun instelling. Er is veel expertise beschikbaar waarop voortgebouwd kan worden – en de bibliotheek kan daar echt iets in betekenen."