Introductie

In aanvulling op de gids Juridische literatuur (Legal literature) en de Onderzoeksgidsen (Research guides) voor de verschillende rechtsgebieden, biedt deze gids suggesties en meer bronnen voor juridisch onderzoek en schrijven.
Hulp nodig, suggesties of opmerkingen? Laat het weten. 

Een onderwerp vinden voor een essay of scriptie

Het vinden van een onderwerp voor een bachelor essay of masterscriptie kan lastig zijn. Er zijn verschillende manieren om op een idee te komen.

Juridische tijdschriften
Blader door de meest recente uitgaven van tijdschriften. De inhoud is een afspiegeling van het huidige juridische debat. De Onderzoeksgidsen (Research guides) bieden een overzicht van (toonaangevende) tijdschriften voor een bepaald rechtsgebied.

Klik in de databank Legal Intelligence in de rode balk bovenin op Bronnen en selecteer vervolgens aan de linkerkant Tijdschriften om de meest recente uitgaven van een groot deel van de Nederlandse juridische tijdschriften te bekijken.
Zie ook de tijdschriftenlijst van de Juridische Bibliotheek. 

Weblogs
Veel juristen, academici (onderzoekers, docenten, promovendi) en advocatenkantoren houden een blog bij. Er wordt geschreven over recente uitspraken, ontwikkelingen, juridisch nieuws en meer.

Vind een blog met bijv. Google: zoek met (blog OR weblog) milieurecht (resultaat varieert). Kijk ook naar de 'blogrolls' om meer weblogs te ontdekken. Met Blawg (directory of blogs on law) zijn internationale juridische blogs te vinden op o.a. onderwerp en land.
N.B. Beoordeel altijd de betrouwbaarheid van een gevonden weblog.

Nieuws
Nieuwsberichten of artikelen in kranten kunnen ook bijdragen aan het vinden van een onderwerp, met name waar het gaat om het spanningsveld tussen recht en maatschappij. Gebruik Nexis Uni om (oude) krantenartikelen te vinden.

Een aantal juridische databanken bevat juridische nieuwsdiensten. Maak een account aan op Recht.nl (voor studenten gratis) om het laatste juridisch nieuws, of de nieuwste jurisprudentie te kunnen raadplegen. Zie de Onderzoeksgidsen (Research guides) voor specifieke databanken binnnen een bepaald rechtsgebied.

Meta search
Zoek met een term of combinatie van termen in een grote juridische databank als Legal Intelligence of HeinOnline en Westlaw. Bekijk de meest recente treffers om verdieping te vinden.

Scripties
Via UvA Scripties vind je scripties die geschreven zijn door UvA-studenten. Oudere scripties kunnen dienen als voorbeeld (vorm, opzet en uitwerking onderzoeksvraag), eventueel als bron voor literatuuronderzoek en uiteraard is het handig om te weten of niet hetzelfde onderwerp al is onderzocht. Zoek of browse door de scripties.

Betrouwbare en actuele informatie

(Aankomende) wetenschapsbeoefenaars behoren nauwgezet te werken; gebruikte bronnen moeten betrouwbaar en controleerbaar zijn. Zie ook de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit 2018.

Controleer altijd of een bron te vertrouwen is:
•  wie is de auteur van een artikel, boek of blogpost; wat is zijn/haar motivatie, functie, opleiding?
•  wat voor soort organisatie (universiteit, bedrijf, beweging) biedt de informatie of bronnen aan? Is het een goed bekend staande of onafhankelijke organisatie?

Controleer altijd of de informatie actueel is:
•  wanneer is de webpagina voor het laatst geüpdatet?
•  uit welk jaar is het artikel?
•  is het boek de meest recente editie, of is een recenter ander boek beschikbaar over hetzelfde onderwerp?
•  welke periode bestrijkt de gebruikte databank?

Kijk bij een catalogus, databank, website of weblog altijd naar de pagina ‘Over’, ‘Info’ of ‘Disclaimer’.

Zoektechnieken

Naast het standaard zoeken is het in databanken en catalogi vaak mogelijk om een zoekvraag te voorzien van speciale tekens of gebruik te maken van een geavanceerde zoekfunctie. Hiermee kan het zoekresultaat worden beperkt, vergroot of verbeterd.

1) Controleer voor het gebruik van een databank of catalogus of hetgeen je zoekt ook daadwerkelijk in de inhoud is opgenomen (periode, documentsoort, onderwerp). Raadpleeg de pagina ‘Over’, ‘Info’, etc.
2) Bekijk altijd de help-sectie alvorens een zoekactie te beginnen: zijn er ‘trucs’ of commando’s waarmee je het zoekresultaat kunt verbeteren?

Dubbele aanhalingstekens
Met dubbele aanhalingstekens of ‘frase zoeken’ wordt de zoekmachine gevraagd de termen alleen te vinden in de volgorde zoals ze zijn ingevoerd. Bijvoorbeeld zoeken met de samengestelde term “fair use” of fair use (zonder aanhalingstekens) in de CataloguePlus verschilt in (niet relevante) treffers. Dubbele aanhalingstekens en andere speciale tekens kunnen ook in Google of Google Scholar gebruikt worden.

Geavanceerd zoeken
Met de functie ‘geavanceerd zoeken’ kunnen verschillende zoektermen gecombineerd worden met AND, OR of NOT.

AND: beide termen moeten in het zoekresultaat voorkomen (beperkt het aantal treffers)
OR: een van de termen moet in het zoekresultaat voorkomen (vergroot het aantal treffers)
NOT: sluit een term uit van het zoekresultaat (meer specifieke treffers)

Daarnaast is het vaak mogelijk om te filteren op documentsoort, periode, taal, locatie, beschikbaarheid en meer.

Speciale tekens
Een ‘wildcard’ of ‘truncatie’ kan worden gebruikt om verschillen in taal (V.S. of V.K.), meervoudsvormen of woordvariaties mee te nemen in het zoekresultaat.

Wildcard (?, # or !): vervangt één of meer karakters
Voorbeeld: met humo?r  wordt zowel humour als humor gevonden, organi?ation vindt zowel organisation en organization

Truncatie (* or ?): start of eindig een term willekeurig
Voorbeeld: met comput* wordt computing, compute, computer etc. gevonden

N.B. De tekens die gebruikt worden (#, !, ? of *) kunnen per databank of catalogus verschillen.

Proximity search
Met een AND-combinatie moeten beide termen in het zoekresultaat voorkomen; dit zegt niet noodzakelijkerwijs iets over de context van beide termen. Een van de termen kan in de titel van een artikel staan, de andere in de laatste alinea of zelfs in een voetnoot of bibliografie. Met 'proximity search’ vraag je de zoekmachine naar de termen te zoeken binnen een bepaalde range: in dezelfde zin, paragraaf of hoeveelheid woorden.

In Westlaw kunnen zoektermen gecombineerd worden met /s of /p. Zo worden de termen in respectievelijk dezelfde zin of paragraaf gevonden, bijv. “fair use” /p Google. In HeinOnline moeten zoektermen binnnen een range van 15 woorden gevonden worden met het commando: "fair use google"~15.

Thesaurus
Een thesaurus is een gecontroleerde hiërarchische lijst van (onderwerps)termen. Thesaurustermen zijn verbonden aan artikelen of boeken om de inhoud te weerspiegelen. Dit wordt gedaan door een specialist (bijv. een vakreferent).

Met behulp van een thesaurus kun je een zoekactie specificeren of verbreden. Ook kun je relevante (onderwerps)termen voor een zoekactie vinden. Met behulp van de functie Zoekgeschiedenis (indien beschikbaar) kun je zoekacties gebaseerd op een thesaurus met elkaar combineren.

Classificatie
Een classificatie is een (alfa)numerieke hiërarchie van onderwerpsgebieden die gebruikt wordt om boeken of andere publicaties te classificeren. Het is vaak een brede, weinig gedetailleerde indeling en het wordt gebruikt om publicaties over een zelfde onderwerp te groeperen of te plaatsen in een bibliotheekcollectie.

Bibliografieën

Een bibliografie bevat verwijzingen naar of een overzicht van artikelen of boeken, over het algemeen onafhankelijk van de beschikbaarheid (in een bibliotheek of databank). Er bestaan bibliografieën onder redactie – voorzien van trefwoorden, onderwerpsindex, verwijzingen naar wetgeving of jurisprudentie – en ‘kale’ indexen zonder toevoegingen. Een bibliografie kan gebruikt worden om verwijzingen naar (oudere) artikelen te vinden. Vervolgens moet het artikel (digitaal of op papier) gevonden worden.

HeinOnline, Westlaw, Legal Intelligence en andere grote tijdschriftencollecties bieden toegang tot gedigitaliseerde of digitale artikelen. Let op: vaak zijn niet alle (oude) jaargangen van tijdschriften gedigitaliseerd en meestal verschilt per tijdschrifttitel het digitale aanbod. Sommige tijdschriften zijn überhaupt niet gedigitaliseerd.

Enkele bibliografieën:

• Catalogus Bibliotheek Vredespaleis
  Zoek naar boeken, verwijzingen naar hoofdstukken in boeken en artikelen – voorzien van trefwoorden – op het gebied van internationaal publiek- en privaat recht en buitenlands recht.
• Data Juridica
  Bevat verwijzingen naar artikelen gepubliceerd in Nederlandse juridische tijdschriften en bundels. Met trefwoorden, een korte samenvatting en verwijzingen naar wetgeving. Van 1972 - recent.
• Find-eR
  Catalogus van de bibliotheken van de Europese Commissie. Bevat verwijzingen naar boeken en tijdschriftartikelen, juridische documenten en websites met betrekking tot het recht van de Europese Unie.
• Legal Journals Index
  Biedt wekelijks een overzicht van de belangrijkste artikelen van toonaangevende juridische tijdschriften uit het V.K. en Europa. Met trefwoorden, verwijzingen naar jurisprudentie en een link naar de full text (indien beschikbaar). Van 1986-recent.
• Public International Law
  Verwijzingen naar artikelen gepubliceerd in tijdschriften, jaarboeken en verzamelbundels. Bestrijkt alle onderwerpen van het internationaal publiekrecht. Papieren versie beschikbaar van 1975-2009.
• WorldCat Discovery
  Verwijzingen naar artikelen uit duizenden tijdschriften en boeken op alle wetenschapsgebieden en verschillende taalgebieden wereldwijd. Met aanvraagmogelijkheid via IBL. 

UvA-linker
De UvA-linker koppelt bibliografische gegevens van een publicatie met de (betaalde) digitale tijdschriftabonnementen bij de UvA, de aanwezigheid in een UvA-bibliotheek of een andere bibliotheek in Nederland. Zo is een publicatie - digitaal of op papier - snel gevonden. De UvA-Linker is beschikbaar in de CataloguePlus maar ook (indien er verbinding is met het UvA-netwerk) in Google Scholar en HeinOnline. Klik hier voor meer uitleg over UvA-linker in Google Scholar.

Sneeuwbalmethode en cited by
Een andere manier om (oudere) artikelen over een bepaald onderwerp te vinden is de ‘sneeuwbalmethode’. Gebruik een (toonaangevend) artikel als startpunt en vind met behulp van de verwijzingen oudere artikelen over hetzelfde of een gerelateerd onderwerp. Sommige databanken, waaronder HeinOnline en Google Scholar, bieden de functie 'cited by'. Hiermee vind je artikelen van een latere datum die (terug)verwijzen naar het startartikel.

Afkortingen van tijdschrifttitels

In verwijzingen naar artikelen wordt de tijdschriftnaam vaak afgekort. Bijvoorbeeld: JutD 2011, p. 21-24 (afl. 5) of [2012] 2 C.M.L.R. 40. De volledige tijdschriftnaam kan nodig zijn om een artikel te vinden (zie de gids Juridische literatuur).

•  Volledige namen van afgekorte Nederlandstalige tijdschriften vind je in de Kluwer afkortingenlijst (pdf).
•  Gebruik de Cardiff Index to Legal Abbreviations voor de betekenis van de afkortingen van Engelstalige - en een grote selectie internationale - juridische publicaties.
•  Rechtsaf.be van KU Leuven is de geactualiseerde officiële afkortingenlijst voor Belgsiche tijdschriften die hoort bij het boekje Juridische Verwijzingen en Afkortingen (leidraad voor verwijzen naar bronnen in Belgische juridische teksten). Daarnaast wordt verwezen naar afkortingenlijsten voor Duitse, Franse en Nederlandse tijdschriften.

Zowel Westlaw als HeinOnline bieden ‘citation search’ aan. In Westlaw kan een verwijzing worden ingevuld in het zoekveld op de startpagina. In HeinOnline is de Citation Navigator te vinden in de Law Journal Library. Let op: de resultaten variëren.

Verwijzen, citatiestijlen en citatiemanagers

Bij het schrijven van een juridische tekst hoort ook het verwijzen naar geraadpleegde en gebruikte bronnen (rechtspraak, Kamerstukken, boeken, tijdschriftartikelen, richtlijnen e.d.). De gebruikte bronnen moeten controleerbaar zijn, de lezer moet een bron waarnaar verwezen wordt kunnen (terug)vinden; de schrijver moet zich verantwoorden. Verwijzen doet men consequent en volgens uniforme citatiestijl (richtlijn). Er is software beschikbaar om het verwijzen in een stijl te vergemakkelijken, zgn. citatiemanagers.

Correct citeren / plagiaat
Op welke wijze verwijs je correct naar gebruikte bronnen en wanneer is er sprake van (zelf)plagiaat? Het advies (2014) van de KNAW over correct citeren kan gebruikt worden als handleiding/handvat en hulpmiddel bij het beoordelen van concrete gevallen.
In de ‘Fraude en Plagiaatregeling Studenten UvA’ lees je wat de UvA onder fraude en plagiaat verstaat en aan welke regels en gebruiken je je moet houden als je tentamen doet of een werkstuk, paper of essay schrijft.

Citatiestijlen
Voor het verwijzen naar juridische bronnen in Nederlandse teksten wordt over het algemeen gebruik gemaakt van de Leidraad voor Juridische auteurs. Dit stijlboekje is zowel digitaal (via InView) beschikbaar als op papier. Er is ook een samenvatting van de Leidraad.

Voor Engelstalige juridische teksten gebruikt men meestal de Oxford Standard for Citation Of Legal Authorities (OSCOLA). Deze stijl is digitaal beschikbaar en aanwezig in de bibliotheek. Een andere vaak gebruikte (Amerikaanse) stijl is de Bluebook: A Uniform System of Citation, aanwezig in de bibliotheek of gebruik de Bluebook Citation Generator.

Citatiemanagers
Applicaties zoals RefWorks, Mendeley en Zotero kunnen gebruikt worden om het verwijzen in een document te automatiseren en om artikelen op te slaan en/of te organiseren. Bekijk dit overzicht (pdf) met de voor- en nadelen van de verschillende citiatietools en verdere uitgebreide informatie. Het gebruik van RefWorks, Mendeley en Zotero wordt ondersteund door de Juridische Bibliotheek. 

Extra bronnen voor literatuuronderzoek

In aanvulling op de bronnen in de gids Juridische literatuur, volgt hier een opsomming van een aantal extra bronnen:

• Delpher (Koninklijke Bibliotheek)
  Kranten uit Nederland, Nederlands-Indië, de Antillen, Amerika en Suriname uit de periode 1618 tot en met 1995. 
• Directory of Open Access Journal (DOAJ)
  Directory van (gratis) wetenschappelijke tijdschriften op alle wetenschapsgebieden en in verschillende talen. Full text doorzoekbaar.
• Nexis Uni
  Toegang tot ongeveer 1300 Nederlandse en internationale kranten en nieuwsbronnen.
• WorldCat
  Catalogus van meer dan 10.000 bibliotheekcollecties van over de hele wereld. Bevat meer dan 1 miljard bibliografische verwijzingen.

(Hand)boeken

• Argumenteren voor juristen / A.J. van Dijk, H. Conijn, E.M. Kampstra (3e dr. 2020)
• Ars Aequi Taalgids voor juristen / E. Tiggeler (2e dr. 2022)
• Bronnen zoeken, bronnen verantwoorden / M.H. Paapst (2e dr. 2014)
• Een leesbare scriptie : gids voor het schrijven van scripties, essays en papers / W. Oosterbaan (21e dr. 2023)
• Fiscale methodologie: over de kunst van het schrijven van papers en scripties / L.J.A. Pieterse (4e dr. 2021)
• Folia - Scriptiespecial (2010, nr. 22)
• Gewogen betogen: juridisch argumenteren in de praktijk / W.J. van Gendt, R. Ritzen (2012)
• Grondslagen van het Recht 3: Vaardigheden / J. Tigchelaar (6e dr. 2018) 
• Handboek academisch schrijven: in stappen naar een essay, paper of scriptie / J. de Jong (2e dr. 2018)
• Juridisch Nederlands / K. Hendrickx, K. Deschamps (3e dr. 2016)
• Juridisch schrijven in de praktijk / P. Schoukens, K. Hendrickx, E. Terryn (2011)
• Juridische methoden : casusoplossen, jurisprudentie analyseren en argumenteren / H.T.M. Kloosterhuis (7e dr. 2022)
• Juridische vaardigheden, een introductie / A.M. Bos  (2011)
• Methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek / G. van Dijck, M. Snel, T. van Golen (2023)
• Onderzoeksvaardigheden: instructie voor juristen / I. Curry-Sumner [et al] (2010)
• Pleitwijzer: succesvol pleiten in de praktijk / A. Broekers-Knol (7e dr. 2005)
• Praktijkgericht juridisch onderzoek / G.A.F.M. van Schaaijk (4e dr. 2023)
• Rechtswetenschappelijk schrijven /  L. Kestemont & P. Schoukens (2017)
• Schrijven in de rechtspraktijk / J.G. Valbracht, J.M. Gerlofs (3e dr. 2023)
• Schrijven voor juristen / A. J. van Dijk (red.), T.M. van Dijk, T. Mepschen (3e dr. 2018)
• A short & happy guide to legal writing / Deborah L. Borman (2024)
• Tussen fout en fraude. Integriteit en oneerlijk gedrag in wetenschappelijk onderzoek / C.J.M. Schuyt (2014)
• Voor het juridisch onderzoek: het formuleren van de probleemstelling / H. van Keken, D. Haster (2008)
• Wat is onderzoek? Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs / N. Verhoeven (6e druk, 2018)

Zie de gids Searching, writing and citing voor een overzicht van internationale boeken op dit gebied.

Woordenboeken

Voor uitleg of spelling van (juridische) woorden of termen zijn verschillende woordenboeken beschikbaar:
•  Fockema Andreae’s juridisch woordenboek / R.D.J. van Caspel & M.P. Damen (16e dr. 2016)
Bevat korte uitleg van afkortingen, begrippen, (tref)woord op zowel nationaal als Europees juridisch gebied. Tevens verwijzingen naar wetsartikelen.
•  Juridisch-Economisch Lexicon: NL-EN, EN-NL en NL-DE
Actueel woordenboek met terminologie uit de Nederlandse, Belgische en Europese rechtssystemen. Bevat tevens alle civil law termen en (geen uitputtende!) lijst uit common law rechtsgebieden. Met onderscheid tussen Brits en Amerikaans Engels.
•  Klik hier voor een overzicht van alle woordenboeken in de Juridische Bibliotheek.
•  Zie ook de algemene meertalige woordenboeken van Van Dale (online).