De Bibliotheca Rosenthaliana geldt als de grootste joodse bibliotheek op het Europese vasteland en als een van de belangrijkste joodse bibliotheken ter wereld. De basis voor de verzameling is gelegd door Leeser Rosenthal (1794–1868), die bij zijn dood een collectie naliet van zo’n 6.000 banden. Deze werden in 1880 door zijn erven aan de stad Amsterdam geschonken en kwamen zo bij de Universiteit van Amsterdam in beheer. De bibliotheek is sindsdien flink uitgebreid en omvat nu ongeveer 120.000 werken, waaronder 1.000 handschriften, 20.000 bijzondere gedrukte werken en circa 80 archieven. Daarmee bedient de Bibliotheca Rosenthaliana onderzoekers uit binnen- en buitenland.

De diverse en omvangrijke deelcollecties van de Bibliotheca Rosenthaliana verhalen onder meer over de Nederlands-joodse geschiedenis en het Nederlands jodendom in de afgelopen vierhonderd jaar. Met de vestiging van joden vanaf de zestiende eeuw in Amsterdam en andere Nederlandse steden is joodse geschiedenis onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse geschiedenis.

Nederlands-joodse drukkers

Een belangrijk deel van de Bibliotheca Rosenthaliana vormt de collectie van Nederlands-joodse drukkers, waaronder Menasseh ben Israel. In Amsterdam – in de zeventiende en achttiende eeuw het centrum van de joodse boekdrukkunst – werd een grote variatie aan boeken uitgegeven, waaronder Bijbels, liturgische boeken, grammatica’s, drama en poëzie, en historische literatuur. Niet alleen werden Hebreeuwse en Nederlandse boeken uitgegeven, maar ook Spaanse, Portugese en Jiddische. De collectie bevat tal van zeldzame manuscripten en oude drukken die de diversiteit van de joodse cultuur weerspiegelen.

Uitgestorven taal

In de collectie komen ook lokale joodse geschiedenissen uit andere steden, regio's en dorpen in Nederland naar voren. Gelegenheidsdrukwerk, zoals programmaboekjes en reglementen van joodse verenigingen, tijdschriften en kranten geven blijk van de levendige joodse gemeenschappen die in heel Nederland bestonden tot aan de Tweede Wereldoorlog. Uniek en van grote betekenis zijn de West-Jiddische werken en het archiefmateriaal in deze taal, een taal die tot halverwege de negentiende eeuw onder Nederlandse joden volop gesproken werd, maar nu nagenoeg is uitgestorven.

De bijschrijving van de Bibliotheca Rosenthaliana in Unesco’s Nederlandse Memory of the World Register is een erkenning voor het belang van deze unieke historische bron voor (inter)nationale onderzoekers, joodse gemeenschappen en voor de gehele Nederlandse samenleving.